Camilla Läckberg to jedna z najciekawszych szwedzkich pisarek literatury kryminalnej jest wciąż nieznana w Polsce. Wkrótce się to zmieni, gdyż jej powieść ukaża sięjeszcze przed wakacjami nakładam wydawnictwa Jacek Santorski & Co. Na świecie jej powieści zyskały już całą rzeszę czytelników. O tron królowej skandynawskiego kryminału Camilla Läckberg z powodzeniem konkuruje z Karin Fossum i Lizą Marklund.
Camilla napisała jak dotąd siedem powieści, których bohaterem jest policjant z Fjällbacka, Patrik Hedström. Towarzyszy mu pisarka, Erica Falck. Ostatnia, wydana w 2008 roku książka, zatytułowana Sjöjungfrun, sprzedała się w Szwecji w nakładzie 200 tysięcy egzemplarzy, przy czym dotyczy to tylko pierwszego wydania. Wydanie kieszonkowe w miękkiej oprawie zapowiadane jest na lato tego roku.
12 marca 2009 roku, specjalnie dla brytyjskiego „The Guardian”i, Camilla Läckberg zaprezentowała swoje spojrzenie na szwedzką literaturę kryminalną. Choć może się to wydawać dziwne, gdyż autorka wypowiada się przecież o swoich konkurentach, nie szczędzi ona pochwał tym utworom, które uznała za najciekawsze. Warto się przyjrzeć jakie powieści Camilla wybrała, zwłaszcza że nie wszystkie są jeszcze dostępne na polskim rynku.
W poniższym artykule dokonałem krótkiej prezentacji książek, o których szwedzka pisarka wspomina niekiedy tylko w kilku słowach. Dla polskiego czytelnika nie wszystkie nazwiska będą znane, dlatego też poszerzyłem znacznie formułę wypowiedzi stosowaną przez Camillę.
Na pierwszy ogień poszła książka The Mind’s Eye, autorstwa Håkana Nessera. Ta nieznana u nas powieść, to kolejny tom serii o sprawach prowadzonych przez doświadczonego inspektora policji, Van Veeterena. Charakterystyczną cechą serii jest fakt, iż ich akcja nie dzieje się w Szwecji. Miejscem akcji jest Maardam, miasto leżące w jakiejś fikcyjnym, nieokreślonym bliżej kraju, którego rzeczywistość jedynie przypomina Szwecję, choć niektórym recenzentom kojarzył się on z Holandią, Niemcami a nawet z Polską ii.
Nazwiska bohaterów brzmią jednak jakby pochodzili z Holandii. Wersja oryginalna powieści polecanej przez Läckberg zatytułowana jest Det grovmaskiga nätet i została wydana w 1993 roku. Jest to pierwsza z cyklu powieści o Van Veeterenie. Camilla pisze o stylu Nessera w następujących słowach: (…) w jego pisarstwie nigdy nie znajdzie się niczego zimnego i statecznego, we wszystko co pisze, wkłada serce (…) iii.
Druga z wymienianych powieści, to Blackwater, czyli znana również u nas Czarna woda (oryginał pt. Händelser vid vatten wydano w 1993 roku). Kerstin Ekman otrzymała za tą książkę Nagrodę Literacką Rady Nordyckiejiv.
Ta oparta na autentycznych wydarzeniach historia, jest jednocześnie jedną z najlepszych skandynawskich powieści kryminalno-psychologicznych, nawiązująca do popularnego wątku morderstwa sprzed lat. W pisarstwie Ekman zachwycają przede wszystkim świetne sylwetki bohaterów. W swoim opisie Camilla Läckberg wspomina, że (…) powieść ta cieszyła się w Szwecji ogromną popularnością przez całe lata, trafiając nawet do czytelników, którzy zwykle nie sięgają po thrillery. To prawdziwa klasyka.v
Trzecią powieścią polecaną przez szwedzką pisarkę jest Missing autorstwa Karin Alvtegen. Zaginiona (po szwedzku powieść nosi tytuł Saknad i wydano ją w 2000 roku), to powieść, którą Skandynawskie Stowarzyszenie Kryminalnevi nagrodziło Srebrnym Kluczemvii.
To nietypowa historia, opowiada bowiem o dziewczynie, która przed laty uciekła z domu i nagle staje się celem poszukiwań organów ścigania. Czytelnicy z zapartym tchem śledzą kroki Sibylla, która musi sama odnaleźć mordercę, by oczyścić się z zarzutu. Läckberg pisze o bohaterce Zaginionej w następujących słowach: Sybilla, to jedna z najbardziej zapadających w pamięć postaci w literaturze kryminalnejviii.
Kolejną wyróżnioną autorką jest Åsa Larsson, była prawniczka, która swoim literackim debiutem trafiła na listy bestsellerów. Rebecka Martinsson, bohaterka, którą spotykamy się w Burzy z krańców ziemi (oryginał zatytułowany Solstorm ukazał się w Szwecji w 2003 roku), to jedna z bardziej wyrazistych kobiet w historii szwedzkiego kryminału. Jest prawniczką, która wraca do rodzinnej Kiruny, gdzie musi się zmierzyć ze swoją przeszłością. Chodzi bowiem o wyjaśnienie śmierci charyzmatycznego przywódcy sekty, czy też raczej jednego z wielu popularnych w Szwecji „wolnych kościołów”.
Anglojęzyczne wydanie Burzy… ma dwa tytuły. W Anglii powieść ukazała się jako Sun Storm, zaś w Stanach Zjednoczonych zatytułowano ją The Savage Altar. Polski wydawca tłumaczył zmianę znaczenia tytułu w naszym języku faktem, iż termin „słoneczna burza” praktycznie nie jest u nas używany, a owe „krańce ziemi” mają konotacje biblijne, wsparte na dodatek nawiązaniem do miejsca akcji, odległej północnej prowincji Szwecji.
Na piątym miejscu w rankingu Camilli Läckberg znalazła się książka, która swoją pozycję wieszczy już samym tytułem. Anglojęzyczni czytelnicy znają ją jako The Fifth Woman. Piąta kobieta Henninga Mankella (oryginalne wydanie jako Den femte kvinnan w 1996 roku), to szósty tom z serii o inspektorze Kurcie Wallanderze. Samej serii, jak i tej powieści nie trzeba zapewne polskim czytelnikom polecać. Wallander należy do najpopularniejszych bohaterów, a kolejne książki Mankella stają się u nas bestsellerami. W wybranej przez Camillę książce policjant z Ystad prowadzi trudne śledztwo nad nie połączonymi z pozoru mordterstwami, których tropy prowadzą w końcu do Afryki.
Mari Jungstedt, autorka powieści Unseen (w Szwecji wydanej pod tytułem Den du inte ser w 2003 roku), jest u nas jeszcze nie znana. Być może powodem jest fakt, że nie udało jej się zdobyć żadnej prestiżowej nagrody literackiej, choć w ubiegłym roku opublikowała swoją szóstą powieść. Unseen to literacki debiut Mari Jungstedt, pierwsza powieść z cyklu poświęconego detektywowi Andersowi Knutasowi i jego kompanowi, dziennikarzowi Johanowi Bergowi z Gotlandii. Nazwisko Mari Jungstedt pojawia się bardzo często w czołówkach szwedzkich list bestsellerów, podejrzewam więc, że twórczość tej pisarki wreszcie do nas trafi.
Jedyną pisarką która dwa razy pojawia się w tym rankingu jest Karin Alvtegen. Oprócz wspomnianej już powieści Zaginiona, na liście Camilli Läckberg znalazła się również Shame (nieznana w Polsce powieść Alvtegen, która w oryginale nosi tytuł Skam). Powieść ta była nominowana do nagrody Duncan Lawrie International Daggerix w 2007 roku, szybko stałą się w krajach anglojęzycznych bestsellerem, podobnie jak pozostałe psychologiczne kryminały Alvtegen.
Na ósmej pozycji w rankingu pojawił się książka Johana Theorina, pisarza, który pojawił się u nas całkiem niedawno. Jego Zmierzch (oryginalny tytuł to Skumtimmen, powieść ukazała się w Szwecji w 2007 roku) zauroczył czytelników narracją odbiegającą od typowej dla powieści kryminalnej stylistyki. Camilla Läckberg zauważa, że styl Theorina łączy w sobie zagadkowe morderstwo z opowieścią o duchachx.
Doprawdy, nie wiem gdzie pani Camilla się owych duchów dopatrzyła, niemniej trudno odmówić racji tezie dotyczącej specyficznego klimatu prozy Johana Theorina. Historia śledztwa prowadzonego przez nerwowo chorą matkę zaginionego przed laty dziecka, w którym pomaga jej ojciec – emeryt, to rzeczywiście przykład powieści z klasą.
Przedostatnie miejsce w rankingu najlepszych szwedzkich kryminałów przypadło jednemu z największych bestsellerów w dziejach tego gatunku. Stieg Larsson to zagadkowa postać, dziennikarz polityczny, jako pisarza szwedzcy czytelnicy poznali go dopiero po nie do końca wyjaśnionej śmierci, kiedy to zdecydowano się opublikować pisane do szuflady powieści. Jego trylogia, zatytułowana Millenium, to przykład świetnej roboty, zarówno pisarskiej, jak i dziennikarskiej – „Millenium” bowiem, jest gazetą, wokół której toczy się życie bohaterów powieści Larssona. Na liście, którą tu omawiam znalazła się powieść The Girl With the Dragon Tattoo (czyli tłumaczenie szwedzkiej książki Män som hatar kvinnor z 2005 roku), znana u nas jako Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet. Larsson sięga w niej do skrzętnie ukrywanej przeszłości własnego narodu, który z dumą mówi o swojej neutralności podczas drugiej wojny światowej. Jego bohater odkrywa tajemnice rodziny szwedzkich przemysłowców, które pokazują zupełnie inną wizję przeszłości, niż oficjalnie prezentowana.
Ostatnie miejsce na liście dziesięciu najlepszych szwedzkich kryminałów przypadło powieści, która nie została jeszcze przełożona ani na polski, ani na angielski. Mowa tu o Midvinterblod, autorstwa Monsa Kallentofta. Zdaniem Camilli na szczególną uwagę zasługuje w niej postać kobiecej bohaterki, Malin Fors, policjantki z Linköping.
Tak jak wspomniałem we wstępie, wybór dokonany przez Camillę Läckberg to subiektywna ocena pisarki, przyglądającej się dorobkowi innych autorów. Wśród wymienionych przez nią powieści dominują współczesne rzeczy, można więc zaryzykować stwierdzenie, że wyboru dokonano niejako na podstawie aktualnych doznań. Być może to właśnie książki, które autorka rankingu najlepiej pamięta.
Można się zastanawiać dlaczego pojawiły się aż dwa utwory Karin Alvtegen, a Mankell, będący wizytówką skandynawskiego kryminału, pojawia się tylko raz. Najbardziej jednak dziwi fakt, że w zestawieniu nie znalazła się Liza Marklund, ani Åke Edwardson. Nie ma też śladu po wiecznie popularnych klasykach szwedzkiej powieści kryminalnej: Marii Lang i duecie Sjöwall i Wahlöö.
Prawdą jednak jest, że głosu Camilli Läckberg nie powinno się lekceważyć. Powieści, które wymieniła są niewątpliwie warte poznania i te z nich, których jeszcze u nas nie opublikowano, powinny zainteresować naszych wydawców. Podobnie jak powinny ich zainteresować książki Camilli Läckberg.
PRZYPISY:
i „The Guardian”, to internetowe czasopismo, będące elektronicznym odpowiednikiem papierowego „The Observer”.
ii Za polski trop w badaniach nad Van Veeterenem odpowiedzialny jest sam Håkan Nesser, który w wywiadzie dla niemieckiej telewizji Das Erste, powiedział: Maardam leży oczywiście gdzieś w północnej Europie. Istnieje wiele powodów, żeby uznać, że to gdzieś w pobliżu Holandii, Niemiec, Polski i Danii. [emisja 8. Juli 2007, tłum. R.Ch.]
iii Camilla Läckberg, Camilla Läckberg’s top 10 Swedish crime novels, „The Guardian”, 12.03.2009. Źródło: http://www.guardian.co.uk/books/2009/mar/11/camilla-lackberg-swedish-crime-best.
iv Nagroda Literacka Rady Nordyckiej (Nordiska Rĺdets Litteraturpris) jest fundowana przez przedstawicieli Norwegii, Szwecji, Danii, Islandii, Finlandii, Greenlandii, Wysp Alandzkich i Wysp Owczych. Promuje ona twórczość z krajów nordyckich, zacieśniejąc niejako więzy pomiędzy Skandynawią, a innymi państwami regionu.
v C. Läckberg, ibidem.
vi Skandynawskie Stowarzyszenie Kryminalne – Skandinaviska Kriminalsällskapet – organizacja zrzeszająca twórców literatury kryminalnej z Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii oraz Szwecji.
vii Doroczna nagroda przyznawana pisarzom z krajów nordyckich za najlepszą powieść kryminalną.
viii C. Läckberg, ibidem.
ix Duncan Lawrie International Dagger – nagroda przyznawana przez Crime Writers’ Association za najlepszą powieść kryminalną przetłumaczoną na język angielski. Ufundowano ją w 2006 roku. Ciekawostką jest, że wśród siedemnastu nominowanych do tej pory powieści znalazło się aż sześć tytułów ze Skandynawii.
x C. Läckberg, ibidem.