Czasami zasiadamy do lektury, nie wiedząc, czego się spodziewać. Zdarza się jednak, że promocja książki lub zasłyszane opinie tworzą w naszej głowie konkretne wyobrażenia na temat tego, co nas będzie czekać w trakcie lektury. Tak było w moim przypadku z „Najdłuższą nocą” Marka Bukowskiego oraz Macieja Dancewicza, a wszystko za sprawą faktu, że powieść ta była reklamowana jako „inspirowana wydarzeniami z serialu „Belle epoque”. Obaj Panowie są współautorami scenariusza tej produkcji, zatem założyłem, że będziemy mieli do czynienia z przeniesieniem całości lub części wydarzeń znanych z serialu na karty książki i… pomyliłem się. Obejrzawszy parę odcinków serialu, już od pierwszych stron zauważyłem liczne różnice – czasem drobne, czasem poważniejsze. Począwszy od innego czasu akcji (rok 1904, a nie 1908), a na kluczowych z punktu widzenia fabuły „Belle epoque” zmianach w obrębie wątku obyczajowego skończywszy.
Może się Wam wydawać, że zacząłem swój tekst od końca, jednak dla dobrego scharakteryzowania książki warto nakreślić jej związek z serialem. Choćby dlatego, że wielu potencjalnych czytelników może się obawiać powtórki z rozrywki albo wątpić w jakość samej książki – w końcu chyba każdy z nas miał w życiu do czynienia z literacką adaptacją filmu lub gry i wiemy jak często wychodzi to źle. A jak wypada „Najdłuższa noc”? Jak już wspomniałem, z serialem powieść łączy szkielet, lecz różni osnuta na nim historia, która moim zdaniem jest bardziej interesująca i lepiej poprowadzona. Tam już w pierwszym odcinku mieliśmy wszystko – przedstawienie kilku różnych postaci, dużą sprawę kryminalną, wątek osobisty, wątki historyczne. I to spowodowało, że większość tych elementów ucierpiała. W powieści Bukowski i Dancewicz mieli zdecydowanie więcej miejsca na wprowadzenie postaci, pokazanie ich motywacji, rozwinięcie tej historii. I choć nie uniknęli potknięć, to w tym aspekcie książka wypada zdecydowanie ciekawiej niż serial. Tym samym, jeżeli jesteście po seansie „Belle epoque” i całość Wam się spodobała to śmiało możecie po książkę sięgnąć, bez obaw o prostą powtórkę znanych już historii.
Warto jednak spróbować odpowiedzieć na inne ważne pytanie: czy jeżeli serial nie przypadł Wam do gustu, lub w ogóle Was nie zainteresował, „Najdłuższa noc” to dobra powieść? Czy warto po nią sięgnąć?
Początkowo akcję powieści śledzimy dwutorowo. W pierwszym wątku poznajemy Jana Edigeya-Koryckiego. Śledzimy jego losy jako marynarza, poznajemy przyczynę jego wyjazdu z Krakowa i obserwujemy jego przemianę. Jednocześnie w Krakowie policja, w tym dwoje przyjaciół Jana z jego młodości, rozpoczyna śledztwo w sprawie brutalnych zabójstw kobiet. Kiedy Korycki dostaje wiadomość o śmierci matki, decyduje się na powrót do miasta, nie wiedząc, że wkrótce przyjdzie mu połączyć siły z dawnymi kolegami w celu odnalezienia tajemniczego mordercy.
Przyznacie, że brzmi to intrygująco, przecież już samo miejsce i czas akcji wydają się być prostą receptą na sukces. I tu pojawia się pierwszy i jeden z największych moich problemów z tą powieścią. Teoretycznie autorzy dobrze odrobili lekcję historii. Dostajemy sporo ciekawostek na temat rodzącej się nowoczesnej kryminalistyki (rodzeństwo Skarżyńskich, przyjaciele Jana, to patolodzy i chemicy), a twórcy starają się uwiarygodnić całość licznymi smaczkami z epoki, w tym dotyczącymi stosunków społecznych czy obyczajowych. Jednocześnie przez sposób narracji i praktycznie zerową stylizację w warstwie językowej całość czyta się raczej jak powieść współczesną, w której ten historyczny sztafaż sprawia wrażenie dekoracji, a nie prawdziwego świata. Przeszkadza to szczególnie mocno na początku, bo nowoczesny i dość prosty język zestawiony z czasem i miejscem akcji potrafi wywołać dysonans. Na szczęście całość jest na tyle sprawnie napisana, że w którymś momencie po prostu przymknąłem na ten aspekt oko i skupiłem się na samej opowieści.
A ta jest poprowadzona całkiem nieźle, przy czym od razu warto zaznaczyć, że to jest tak naprawdę powieść łącząca kryminał i obyczajówkę niemalże w równych proporcjach. Mamy oczywiście główny wątek kryminalny, ale Bukowski i Dancewicz dużo miejsca poświęcają postaciom i relacjom pomiędzy nimi. Mamy możliwość poznania poszczególnych bohaterów, polubienia ich i zrozumienia ich motywacji. Ciekawie wypada wątek rodziny Edigeyów-Koryckich, w porządku zaprezentowana jest przeszłość Jana i to jak bardzo konkretne wydarzenia go uformowały. Podobał mi się sposób rozegrania całego wątku romansu pomiędzy Janem i arystokratką, Konstancją Morawiecką – całość jest poprowadzona w mojej ocenie może prościej, lecz dużo sensowniej niż w serialu. Ogólnie warstwa obyczajowa wypada nieźle, tym bardziej, że autorzy potrafią to wykorzystać w fabule. Dlaczego jednak tylko nieźle? Niektóre postaci zostały zarysowane bardzo grubą kreską, sprowadzone do jednej konkretnej cechy. No i o ile wątek romansowy pomiędzy Janem i Konstancją został zaprezentowany dobrze, o tyle pozostałe elementy romansowe to niestety wytarte klisze, pokroju egzotycznej przygody na jedną noc lub standardowej „damy w opałach”.
Ale powieść przecież była reklamowana przede wszystkim jako mroczny kryminał z rytualnymi morderstwami w tle. I w tym miejscu muszę podkreślić, że jeżeli spodziewacie się typowego śledztwa to możecie się srodze rozczarować. Teoretycznie już otwarcie jest mocne i powoduje wszczęcie przez policję dochodzenia. Ale przez znaczną część książki praca policji ogranicza się do odnotowania kolejnych śmiertelnych przypadków. Morderca jest nieuchwytny, nie pozostawia żadnych śladów, nie widać poszlak, a funkcjonariusze organów ścigania są zaprezentowani w niezbyt przychylnym świetle. Ten wątek nabiera zdecydowanie tempa i bardziej klasycznego kierunku dopiero od momentu połączenia sił rodzeństwa Skarżyńskich i Jana w swego rodzaju prywatnym śledztwie. I choć czyta się to z zainteresowaniem, to często odnosiłem wrażenie, że nasi bohaterowie wpadali na trop zupełnie przypadkiem i niemalże do końca byli raczej prowadzeni przez mordercę. Sam finał dla mnie jest w porządku, choć przyznam, że bardziej mnie kupiły chyba te wszystkie wątki poboczne. I w ramach tego wątku jest też jeden kolosalny problem. Epilog. Szczerze? Chyba odradzam wszystkim jego lekturę. Autorzy bowiem zdecydowali się na zabieg w mojej ocenie wręcz karygodny. W króciutkim epilogu serwują nam bowiem ogromny twist, który stawia w zupełnie innym świetle wszystkie wydarzenia, jakie mieliśmy okazję śledzić, sugerując rozwiązanie z punktu widzenia całej tej opowieści po prostu nieakceptowalne.
Całościowo „Najdłuższa noc” to niezła, choć niepozbawiona wad. Na pewno poleciłbym ją czytelnikom, którym spodobał się serial. A pozostałym? Jeżeli zaintrygował Was historyczny sztafaż i lubicie lekkie kryminały to można spróbować. Nie spodziewajcie się jednak jakieś rewolucji – autorzy chcieli się pobawić historycznym wystrojem, wzbogacić całość o wątek kryminalny i dostarczyć niezobowiązującej rozrywki. I to się chyba udało.
Książkę kupicie w dobrej cenie w księgarni internetowej Czytam.pl pod tym linkiem.
